Tendinopatia ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego, znana również jako tendinopatia mięśnia nadgrzebieniowego, jest schorzeniem dotyczącym jednego z mięśni obręczy barkowej, konkretnie mięśnia nadgrzebieniowego (musculus supraspinatus). Mięsień jest częścią mankietu rotatorów, który odgrywa kluczową rolę w stabilizacji i ruchach stawu barkowego. Tendinopatia ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego charakteryzuje się zapaleniem, bólem i obrzękiem w obrębie ścięgien. Najczęściej rozwija się w wyniku nadmiernego wysiłku fizycznego, który przekracza możliwości organizmu, lub przeciążenia tkanek miękkich.
Co to jest tendinopatia ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego?
Tendinopatia ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego to schorzenie dotyczące jednego z kluczowych mięśni obręczy barkowej, jakim jest mięsień nadgrzebieniowy (musculus supraspinatus). Mięsień stanowi integralną część mankietu rotatorów, struktury odpowiedzialnej za stabilizację i ruchy stawu barkowego. Problemy z tym ścięgnem są częstą przyczyną dolegliwości bólowych w obrębie barku.
Tendinopatia ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego jest schorzeniem, które może znacząco wpływać na codzienne funkcjonowanie i jakość życia. Wczesne rozpoznanie oraz odpowiednie leczenie są kluczowe dla zapobiegania poważniejszym uszkodzeniom i przewlekłym problemom z barkiem. Dzięki odpowiednim metodom leczenia, w tym fizjoterapii i właściwemu zarządzaniu obciążeniami, można skutecznie zaradzić dolegliwościom i przywrócić pełną funkcjonalność barku.
Tendinopatia ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego - przyczyny
Tendinopatia mięśnia nadgrzebieniowego może rozwijać się z różnych przyczyn, w tym:
- Przeciążenie - regularne wykonywanie powtarzalnych ruchów ramienia, takich jak podnoszenie ciężarów czy uprawianie sportów wymagających intensywnego używania ramion (np. tenis, pływanie, siatkówka, czy piłka ręczna), może prowadzić do mikrourazów i przeciążenia ścięgna. Powtarzające się ruchy powodują kumulacyjne uszkodzenia włókien kolagenowych, co prowadzi do ich degeneracji i zapalenia.
- Starzenie się - z wiekiem ścięgna tracą elastyczność i są bardziej podatne na uszkodzenia. Proces starzenia powoduje zmniejszenie liczby i jakości włókien kolagenowych oraz obniżenie zdolności regeneracyjnych tkanek, co zwiększa ryzyko wystąpienia tendinopatii.
- Urazy - bezpośrednie urazy barku lub powtarzające się mikrourazy mogą wywołać stan zapalny i degenerację ścięgna. Urazy te mogą prowadzić do mikropęknięć w strukturze ścięgna, co z czasem skutkuje przewlekłym zapaleniem i osłabieniem struktury kolagenowej.
- Wady anatomiczne - nieprawidłowości w budowie anatomicznej lub biomechanice ruchów, takie jak wady postawy, mogą przyczyniać się do powstawania tendinopatii. Anatomiczne wady, takie jak zmiany w kształcie wyrostka barkowego (acromion), mogą powodować mechaniczne podrażnienie ścięgna podczas ruchów ramienia.
- Niedokrwienie - ograniczony przepływ krwi do ścięgna może prowadzić do degeneracji tkanek i rozwoju stanu zapalnego. Niedostateczne ukrwienie utrudnia dostarczanie tlenu i składników odżywczych niezbędnych do regeneracji włókien kolagenowych, co może sprzyjać procesom degeneracyjnym i zapalnym w obrębie ścięgna.
Patogeneza tendinopatii mięśnia nadgrzebieniowego
Tendinopatia mięśnia nadgrzebieniowego stanowi istotny komponent zespołu bólu podbarkowego, powszechnej dolegliwości barkowej u osób dorosłych. Etiologia tej patologii jest złożona i multifaktorialna. Seitz i współpracownicy1 proponują klasyfikację czynników patogenetycznych na dwie główne kategorie:
- Czynniki wewnętrzne:
- Zmiany degeneracyjne związane z procesem starzenia
- Zaburzenia mikrokrążenia w obrębie ścięgna
- Modyfikacje składu macierzy pozakomórkowej ścięgna
- Alteracje właściwości biomechanicznych tkanki ścięgnistej
- Czynniki zewnętrzne:
- a) Uwarunkowania anatomiczne:
- Morfologia i orientacja przestrzenna wyrostka barkowego
- Obecność osteofitów podkruszycowych w okolicy stawu barkowo-obojczykowego
- b) Aspekty biomechaniczne:
- Dyskineza łopatkowo-ramienna
- Nieprawidłowa postawa ciała, deficyty siły mięśniowej, zaburzenia elastyczności tkanek miękkich
W niektórych przypadkach obserwuje się synergistyczne oddziaływanie mechanizmów wewnętrznych i zewnętrznych, szczególnie gdy pierwotna tendinopatia prowadzi do zwężenia przestrzeni podbarkowej.
Stoły do rehabilitacji w ofercie Meden-Inmed:
Współczesne podejście terapeutyczne leczenia tendinopatii mięśnia nadgrzebieniowego obejmuje:
- Farmakoterapia: NLPZ, analgetyki
- Kinezyterapia (ćwiczenia mobilizacyjne, trening siłowy z akcentem na fazę ekscentryczną), opcjonalnie uzupełniona terapią manualną
- Terapia falą uderzeniową (w przypadkach opornych na leczenie zachowawcze)
- Iniekcje dostawowe kortykosteroidów
- Interwencje chirurgiczne (w wybranych przypadkach zwapnień lub uszkodzeń pełnościennych)
Heterogenność mechanizmów patogenetycznych tendinopatii mięśnia nadgrzebieniowego uzasadnia różnorodność dostępnych opcji terapeutycznych. Seitz i współpracownicy sugerują, że stratyfikacja pacjentów na podgrupy może zwiększyć efektywność leczenia. Lewis2 proponuje użyteczną klasyfikację, integrującą wyniki badań obrazowych, obraz kliniczny i strategie terapeutyczne. W dalszej części omówimy szczegółowo wybrane metody leczenia, takie jak terapia falą uderzeniową i terapia manualna.
Terapia falą uderzeniową w przypadku tendinopatii ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego
Obecnie terapia falą uderzeniową jest integralną częścią ustalonej polityki leczenia tendinopatii mięśnia nadgrzebieniowego. Poparta licznymi przeglądami literatury, terapia falą uderzeniową jest uważana za skuteczną metodę interwencji w przypadku tendinopatii wapniejących i niewapniących. Jednak poziom dowodów naukowych przemawiających za tendinopatią niewapniejącą jest nieco niższy.
Aparaty do fali uderzeniowej:
Pellegrino i partnerzy (2022) opisują różne mechanizmy działania ESWT w tym działanie przeciwbólowe powstałe z nadmiernej stymulacji nocyceptorów i mikrouszkodzeń tkanki ścięgna z powodu fizycznych efektów fal dźwiękowych, które stymulują proces gojenia ścięgna. Wskaźnik powodzenia waha się od 60 do 90%, a powikłania są nieistotne.3
Biorąc pod uwagę obiecujące wyniki badań, w urządzeniu ShockMaster 500 zaimplementowano protokół leczenia oparty na dowodach naukowych, dedykowany szczególnie dla tendinopatii mięśnia ścięgna nadgrzebieniowego z obecnością zwapnień. Doświadczenia kliniczne wskazują, że poziom intensywności generowany przez Gymna ShockMaster 500 jest wystarczający do osiągnięcia resorpcji depozytów wapniowych w obrębie ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego.
Protokół leczenia tendinopatii mięśnia ścięgna nadgrzebieniowego w aparacie do fali uderzeniowej ShockMaster 500
Fizjoterapeuta Toon4 dzieli się swoimi doświadczeniami z zastosowaniem Gymna ShockMaster 500
"W mojej praktyce regularnie stosuję terapię falą uderzeniową u pacjentów z wapniejącą tendinopatią ścięgna nadgrzebieniowego. Kluczowym elementem jest stopniowe zwiększanie intensywności, dochodząc nawet do 5 barów. Obserwuję znaczącą poprawę już po 2-3 sesjach, wykazującą się redukcją dolegliwości bólowych i zwiększeniem zakresu ruchomości. Co istotne, w wielu przypadkach terapia pozwala uniknąć lub odroczyć interwencję chirurgiczną. Efektywność metody znajduje potwierdzenie w badaniach ultrasonograficznych, które wykazują dezintegrację złogów wapniowych w okresie kilku miesięcy po zakończeniu terapii."
Wysoka skuteczność terapii falą uderzeniową w leczeniu tendinopatii mięśnia nadgrzebieniowego
Terapia falą uderzeniową (ESWT) jest skutecznym rozwiązaniem w leczeniu tendinopatii mięśnia nadgrzebieniowego. Jej efektywność została potwierdzona zarówno przez badania naukowe, jak i doświadczenia kliniczne. ESWT wykazuje wysoką skuteczność w przypadku tendinopatii wapniejących i niewapniejących, choć rezultaty są szczególnie imponujące przy obecności zwapnień.
Mechanizm działania terapii falą uderzeniową łączy efekt przeciwbólowy ze stymulacją procesów regeneracyjnych w obrębie ścięgna. Prowadzi to do znacznej poprawy funkcjonalnej i strukturalnej tkanki. Wskaźniki powodzenia terapii sięgają nawet 60-90%, co czyni ESWT jedną z najbardziej obiecujących metod nieinwazyjnych w leczeniu dolegliwości.
Bezpieczeństwo terapii falą uderzeniową jest kolejnym atutem. Charakteryzuje się niskim ryzykiem powikłań, co czyni terapię atrakcyjną alternatywą dla bardziej inwazyjnych procedur. W wielu przypadkach ESWT pozwala na odroczenie lub całkowite uniknięcie interwencji chirurgicznej.
Pacjenci często odczuwają znaczącą poprawę już po 2-3 sesjach terapeutycznych. Skuteczność leczenia znajduje potwierdzenie w badaniach obrazowych, takich jak USG, które wykazują dezintegrację złogów wapniowych w miesiącach następujących po terapii.
Standaryzacja protokołów leczenia, oparta na dowodach naukowych i zaimplementowana w urządzeniach takich jak ShockMaster 500, zapewnia powtarzalność i optymalizację wyników terapii. Włączenie terapii falą uderzeniową do standardowych protokołów terapeutycznych może znacząco poprawić wyniki leczenia i jakość życia pacjentów cierpiących na tendinopatię mięśnia nadgrzebieniowego.
Terapia manualna w leczeniu tendinopatii ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego
Terapia manualna odgrywa istotną rolę w leczeniu tendinopatii ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego. Jest ona cennym uzupełnieniem innych metod terapeutycznych i może przynieść znaczące korzyści pacjentom cierpiącym na tę dolegliwość.
Głównym celem terapii manualnej w tym schorzeniu jest zmniejszenie bólu, poprawa zakresu ruchu w stawie barkowym oraz przywrócenie prawidłowej funkcji mięśnia nadgrzebieniowego i otaczających go struktur. Terapeuci stosują różnorodne techniki manualne, dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjenta.
Jedną z kluczowych technik jest mobilizacja tkanek miękkich. Obejmuje głębokie masaże i rozluźnianie mięśni oraz powięzi w okolicy barku i łopatki. Techniki manualne pomagają zmniejszyć napięcie mięśniowe, poprawić elastyczność tkanek i zwiększyć miejscowe ukrwienie.
Mobilizacja stawu barkowego i łopatki jest kolejnym ważnym elementem terapii manualnej. Techniki mają na celu przywrócenie prawidłowej ruchomości w stawie ramienno-łopatkowym i poprawę biomechaniki całego kompleksu barkowego.
Terapeuci często stosują również techniki rozciągania mięśnia nadgrzebieniowego i innych mięśni stożka rotatorów. Pomagają one w zwiększeniu elastyczności ścięgna i zmniejszeniu napięcia w obszarze dotkniętym tendinopatią.
Ważnym aspektem terapii manualnej jest edukacja pacjenta. Terapeuci uczą pacjentów prawidłowych wzorców ruchowych, ergonomii pracy oraz technik samodzielnego rozluźniania i rozciągania mięśni.
Terapia manualna, szczególnie w połączeniu z ćwiczeniami, może znacząco zmniejszyć ból i poprawić funkcję barku u pacjentów z tendinopatią ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego. Należy jednak pamiętać, że efektywność terapii zależy od indywidualnego przypadku i powinna być zawsze dostosowana do konkretnego pacjenta.
Terapia manualna może obejmować także techniki proprioceptywnej nerwowo-mięśniowej facilitacji (PNF), które pomagają w poprawie koordynacji nerwowo-mięśniowej i stabilności stawu barkowego.
Techniki proprioceptywnej nerwowo-mięśniowej facilitacji (PNF) w terapii manualnej
Techniki proprioceptywnej nerwowo-mięśniowej facilitacji (PNF) stanowią zaawansowany element terapii manualnej, szczególnie cenny w leczeniu tendinopatii ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego. PNF opiera się na zasadzie, że odpowiednia stymulacja proprioreceptorów może poprawić funkcję nerwowo-mięśniową. W kontekście patologii barku, techniki koncentrują się na przywróceniu prawidłowych wzorców ruchowych i zwiększeniu stabilności dynamicznej stawu.
Terapeuci stosujący PNF wykorzystują specyficzne wzorce ruchowe, często spiralne i diagonalne, które angażują mięsień nadgrzebieniowy wraz z innymi mięśniami stożka rotatorów w funkcjonalnych sekwencjach. Techniki obejmują m.in. rytmiczną stabilizację, która poprawia kontrolę nerwowo-mięśniową i stabilność stawu, oraz kombinacje skurczów izotonicznych, które zwiększają siłę i wytrzymałość mięśni.
Szczególnie skuteczne w tendinopatii ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego są techniki takie jak "trzymaj-rozluźnij" i "napnij-rozluźnij", które pomagają w zwiększeniu zakresu ruchu i elastyczności tkanek. PNF może także obejmować ćwiczenia z oporem manualnym, dostosowanym do możliwości pacjenta, co pozwala na stopniowe zwiększanie obciążenia i poprawę funkcji mięśnia.
Ważnym aspektem PNF jest jego zdolność do poprawy koordynacji międzymięśniowej i propriocepcji, co jest kluczowe dla prawidłowej biomechaniki kompleksu barkowego. Techniki nie tylko pomagają rozwiązać problemy w obrębie ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego, ale także poprawiają ogólną funkcję kończyny górnej i postawy ciała.
Stosowanie PNF w terapii manualnej wymaga od terapeuty zaawansowanych umiejętności i doświadczenia. Prawidłowo dobrane i wykonane techniki PNF mogą znacząco przyspieszyć proces rehabilitacji, zmniejszyć ból i poprawić funkcjonalność barku u pacjentów z tendinopatią ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego.
Bibliografia:
- [1] Seitz, A. L., McClure, P. W., Finucane, S., Boardman, N. D., 3rd, & Michener, L. A. (2011). Mechanisms of rotator cuff tendinopathy: intrinsic, extrinsic, or both? Clinical biomechanics (Bristol, Avon), 26(1), 1–12. https://www.clinbiomech.com/article/S0268-0033(10)00221-4/fulltext
- [2] Lewis J. S. (2010). Rotator cuff tendinopathy: a model for the continuum of pathology and related management. British journal of sports medicine, 44(13), 918–923. https://bjsm.bmj.com/content/44/13/918
- [3] Pellegrino, R., Di Iorio, A., Brindisino, F., Paolucci, T., Moretti, A., & Iolascon, G. (2022). Effectiveness of combined extracorporeal shock-wave therapy and hyaluronic acid injections for patients with shoulder pain due to rotator cuff tendinopathy: a person-centred approach with a focus on gender differences to treatment response. BMC musculoskeletal disorders, 23(1), 863. https://bmcmusculoskeletdisord.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12891-022-05819-3
- [4] Supraspinatus Tendinopathy Physiotherapy for Complex Shoulder Issues - https://gymna.com/en/stories/supraspinatus-tendinopathy