Integracja sensoryczna i terapia SI – co warto o niej wiedzieć?

Teoria integracji sensorycznej opiera się na neuroplastyczności mózgu, czyli zdolności mózgu do zmiany i adaptacji. Zaburzenia integracji sensorycznej mogą prowadzić do różnych problemów w funkcjonowaniu i zachowaniu dziecka, jak na przykład niechęć do bodźców zmysłowych lub nadmierna potrzeba stymulacji. Chociaż dokładne przyczyny tych zaburzeń nie są w pełni znane, są one często obecne u osób z autyzmem. Diagnoza i terapia integracji sensorycznej są istotnymi elementami wsparcia dzieci w ich rozwoju.

Jak objawiają się zaburzenia integracji sensorycznej? 

Zaburzenia integracji sensorycznej (SI) to sytuacja, w której układ nerwowy nieprawidłowo przetwarza informacje odbierane z narządów zmysłów zewnętrznych oraz wewnętrznych. Mogą występować problemy z różnymi rodzajami bodźców, takimi jak dotyk, propriocepcja (czyli wrażenia dotyczące pozycji i ruchu ciała), wzrok, słuch, smak i równowaga. Objawy tych zaburzeń mogą być różnorodne i zależą od rodzaju dysfunkcji:

• Zaburzenia modulacji sensorycznej  – polegają na nieadekwatnych reakcjach na bodźce, takie jak nadmierna lub zmniejszona wrażliwość, poszukiwanie lub unikanie sensoryczne.
• Zaburzenia ruchowe – objawiają się trudnościami w planowaniu i wykonaniu skomplikowanych ruchów, na przykład w ubieraniu się.
• Zaburzenia różnicowania sensorycznego – osoby z tymi zaburzeniami mają trudności w rozróżnianiu siły lub innych cech bodźców.

Jeśli podejrzewasz u siebie lub u dziecka zaburzenia integracji sensorycznej, warto skonsultować się z lekarzem lub terapeutą, aby ustalić diagnozę i rozpocząć ewentualną terapię.

Zaburzenia integracji sensorycznej u dzieci z autyzmem 

Zaburzenia integracji sensorycznej (SI) to częsty element doświadczany przez dzieci z autyzmem, polegający na nieprawidłowym przetwarzaniu bodźców zmysłowych. Osoby z autyzmem mogą reagować nadmiernie lub zbyt słabo na bodźce z otoczenia. Na przykład, pewne dźwięki mogą być dla nich zbyt głośne, a dotyk może być odczuwany jako zbyt intensywny. 

Koncepcja Carla Delacato dzieli zaburzenia SI na trzy rodzaje: nadwrażliwość, niedowrażliwość i biały szum. Biały szum to stan, w którym osoba jest przytłoczona przez dużą ilość bodźców jednocześnie, co może prowadzić do trudności w skupieniu uwagi i regulacji emocji. 

Dla osób z autyzmem proces przetwarzania przez mózg informacji zmysłowych, tworzenia spostrzeżeń i przygotowywania reakcji na otoczenie może być zaburzony, co prowadzi do trudności w adaptacji i funkcjonowaniu w codziennym życiu. Diagnoza i terapia integracji sensorycznej są kluczowymi elementami wsparcia dzieci z autyzmem w ich rozwoju. Dzięki odpowiedniej terapii można pomóc dziecku w lepszym radzeniu sobie z bodźcami zmysłowymi i poprawić jego funkcjonowanie w życiu codziennym.

Terapia integracji sensorycznej

Terapia integracji sensorycznej (SI) jest procesem terapeutycznym, który ma na celu wspieranie osób w lepszym przetwarzaniu i reagowaniu na informacje z różnych zmysłów. Terapia opiera się na mechanizmach plastyczności neuronalnej, czyli zdolności układu nerwowego do adaptacji i zmiany, co umożliwia odzyskanie utraconych funkcji. Terapia SI ma szereg celów, w tym:

• koordynację integralności i współpracy zmysłów,
• wzmacnianie lub wyciszanie zaburzonych obszarów sensorycznych,
• kształtowanie prawidłowych wzorców ruchowych i stabilnej postawy ciała,
• kontrolę napięcia mięśniowego i równowagi,
• rozwinięcie orientacji przestrzennej i zdolności planowania ruchu,
• utrzymanie plastyczności neuronalnej.

Kluczową rolę odgrywa diagnoza i program terapii, dostosowany do indywidualnego profilu zaburzeń oraz potrzeb i możliwości dziecka. Program obejmuje sekwencje czynności, które stymulują układ nerwowy do wytworzenia odpowiednich reakcji adaptacyjnych. 

Terapia SI przynosi poprawę w wielu obszarach funkcjonowania, takich jak koordynacja zmysłów, kontrola napięcia mięśniowego, orientacja przestrzenna i plastyczność neuronalna. Terapia integracji sensorycznej jest więc kompleksowym podejściem, które może znacząco poprawić jakość życia osób z zaburzeniami integracji sensorycznej, umożliwiając im lepsze funkcjonowanie w codziennym życiu.

Terapia SI w domu 

Terapia integracji sensorycznej (SI) w domu może być skutecznym sposobem na kontynuowanie pracy terapeutycznej rozpoczętej w gabinecie terapeuty. Kluczowymi aspektami dotyczącymi terapii SI w domowym środowisku jest:

1. Indywidualizacja terapii: Pierwszym krokiem jest zapewnienie dostosowania terapii do indywidualnych potrzeb i możliwości dziecka. Rodzice lub opiekunowie powinni być świadomi specyficznych wyzwań sensorycznych, z jakimi boryka się dziecko, aby móc odpowiednio dostosować ćwiczenia i aktywności.
2. Wykorzystanie codziennych sytuacji: Terapia SI w domu może być zintegrowana z codziennymi aktywnościami i rutynami, co ułatwia utrzymanie regularności i naturalności terapii. Na przykład, ćwiczenia integracji sensorycznej mogą być włączone do rutyny kąpieli, zabaw z klockami czy nawet gotowania.
3. Zasoby i narzędzia: Istotne jest zapewnienie odpowiednich narzędzi i zasobów do przeprowadzenia terapii w domu. Mogą to być przybory do zabawy sensorycznej, jak piaskownica, klocki magnetyczne, basen z piłkami sensorycznymi czy materace gimnastyczne. Ponadto istnieją również aplikacje i gry komputerowe wspierające terapię SI, które mogą być wykorzystywane w domowym środowisku.
4. Kontynuacja współpracy z terapeutą: Mimo że terapia odbywa się w domu, ważne jest utrzymanie regularnego kontaktu z terapeutą, który może udzielać wskazówek, monitorować postępy oraz wprowadzać zmiany w programie terapeutycznym w miarę potrzeb.
5. Cierpliwość i systematyczność: Terapia SI wymaga czasu i regularności, dlatego ważne jest, aby być cierpliwym i systematycznym w wykonywaniu ćwiczeń i aktywności terapeutycznych w domu. Regularne praktykowanie będzie prowadzić do lepszych efektów w dłuższej perspektywie czasowej.
6. Monitorowanie postępów i dostosowanie programu: Rodzice lub opiekunowie powinni regularnie monitorować postępy dziecka i dostosowywać program terapeutyczny w miarę potrzeb. To pozwoli na skuteczne reagowanie na zmiany i kontynuowanie rozwoju.

Terapia integracji sensorycznej w domu może być niezwykle korzystna dla osób z zaburzeniami sensorycznymi, umożliwiając im kontynuację pracy terapeutycznej w naturalnym i komfortowym środowisku domowym. Właściwe podejście, zasoby oraz regularność wykonywanych działań mogą przynieść pozytywne efekty w zakresie poprawy funkcjonowania sensorycznego i ogólnego dobrostanu.

Integracja sensoryczna – ćwiczenia 

Terapia integracji sensorycznej (SI) odgrywa kluczową rolę we wspieraniu rozwoju dzieci, a rodzice mogą aktywnie pomóc w realizacji terapii w domowym środowisku. Oto kilka prostych ćwiczeń, które mogą wspomagać integrację sensoryczną:

Ćwiczenia wspomagające zmysł równowagi (układ przedsionkowy)

• Chodzenie po linie – naklej taśmę na podłodze w linii prostej i zachęcaj dziecko do chodzenia po niej. Możesz także stworzyć dwie linie, do których dziecko będzie skakać.
• Bocian – proś dziecko o stanie na jednej nodze przez jak najdłuższy czas.
• Chodzenie po ławce lub krzesłach – ustaw ławki lub krzesła obok siebie, a dziecko będzie chodzić po nich. Pamiętaj o zabezpieczeniu podłogi w razie upadku.
• Tor przeszkód – stwórz tor przeszkód z poduszek, zachęcając dziecko do biegu, skakania, przetaczania się czy wdrapywania się na różne przedmioty.
• Bujanie się w kocu – trzymając koc, bujaj go razem z dzieckiem, co może dostarczyć mu przyjemności i stymulacji równowagi.

Ćwiczenia stymulujące układ dotykowy

• Dotykowe pudełko – umieść różne przedmioty w pudełku (np. kaszę, ryż) i zachęć dziecko do zgadywania, co dotyka.
• Zabawa w kąpieli – dodaj produkty sypkie (np. kaszę, ryż) do wanny z wodą i zachęcaj dziecko do eksploracji różnych tekstur przy użyciu gąbek, mydeł i ręczników.
• Malowanie dłońmi, stopami – pozwól dziecku malować farbą przeznaczoną do malowania palcami, mieszaną z innymi materiałami (np. kaszą, piaskiem).
• Ścieżka sensoryczna – stwórz ścieżkę sensoryczną na kawałkach drewna, naklejając różne materiały (gąbki, guziki, kawałki sztucznej słomy).

Pamiętaj, że zabawa jest kluczowa, a ćwiczenia powinny być wprowadzane stopniowo, z uwzględnieniem możliwości i komfortu dziecka. Terapia SI w domu może dostarczyć radości i wesprzeć rozwój dziecka.

Integracja sensoryczna przez zabawę

Zabawy sensoryczne są niezwykle istotne dla rozwoju dzieci, wspierając integrację sensoryczną i stymulując ich zmysły. Istnieje wiele różnorodnych aktywności, które mogą być wykorzystane do tego celu. Oto kilka pomysłów, chętnie wykorzystywanych przez rodziców:

1. Ciastolina, piankolina, piasek kinetyczny czy slime to doskonałe materiały, które rozwijają zmysł dotyku poprzez ugniatanie, formowanie i eksperymentowanie z różnymi kształtami.
2. Puszczanie mydlanych baniek. Ta prosta zabawa angażuje wiele zmysłów, zwłaszcza wzrok i dotyk, gdy dzieci obserwują unoszące się bańki.
3. Korzystanie z farb i pędzli do malowania na różnych powierzchniach nie tylko rozwija zmysł dotyku, ale także kreatywność i wyobraźnię dziecka.
4. Zabawy w wodzie. Przelewając wodę, obserwując jej ruchy i eksperymentując z różnymi pojemnikami, dzieci rozwijają zmysł dotyku i równowagi.

Każda z tych aktywności może być dostosowana do wieku i zainteresowań dziecka, co sprawia, że ​​jest to świetny sposób na wspieranie jego rozwoju. Dodatkowo można wykorzystać klocki magnetyczne JollyHeap, które stanowią ciekawe i kompleksowe narzędzie w terapii integracji sensorycznej (SI) z wieloma korzyściami:

1. Rozwój umiejętności motorycznych: Budowanie konstrukcji z klocków JollyHeap rozwija umiejętności równowagi, stabilności i rozkładu wagi, co wpływa pozytywnie na rozwój motoryczny dziecka.
2. Eksploracja magnetyzmu: Dzieci mogą eksperymentować z magnetyzmem, łącząc klocki i tworząc różne konfiguracje, co pozwala im lepiej zrozumieć działanie tej siły przyrody.
3. Wprowadzenie do matematyki: Podczas zabawy klockami dzieci mogą liczyć elementy, porównywać ich rozmiary i kształty oraz eksplorować różne pojęcia matematyczne, takie jak symetria i wzory, co wspomaga rozwój myślenia logicznego.

Klocki magnetyczne JollyHeap są nie tylko bezpieczne, ale są także świetnym sposobem na zabawę rodzica z dzieckiem, co sprzyja skutecznemu prowadzeniu terapii SI w domu oraz doskonale sprawdza się w ośrodkach terapeutycznych i przedszkolach. Dzięki nim dzieci mogą rozwijać swoje umiejętności w przyjaznym i kreatywnym środowisku.

Wyposażenie sali integracji sensorycznej 

Wyposażenie sali integracji sensorycznej jest kluczowe dla efektywnej terapii integracji sensorycznej. Obejmuje specjalistyczny sprzęt i akcesoria, które wspierają rozwój zmysłów i układu nerwowego u dzieci. 

Często wykorzystywanym narzędziem są różnego rodzaju puzzle i klocki jak m.in. klocki magnetyczne JollyHeap, które stanowią doskonałe narzędzie w terapii SI. Pomagają rozwijać u dzieci świadomość przestrzenną, kreatywność oraz umiejętności motoryczne, jednocześnie wprowadzając je do podstawowych koncepcji STEAM. 

STEAM, czyli Nauka, Technologia, Inżynieria, Sztuka i Matematyka, to wielokierunkowe podejście do nauki, które łączy te 5 dziedzin, aby wspierać krytyczne myślenie, rozwiązywanie problemów i innowację. Dodatkowo klocki te są bezpieczne i dostarczają radości podczas terapii. 

Ważnym elementem sali integracji sensorycznej są również elementy takie jak huśtawki i hamaki, wspierające rozwój równowagi i propriocepcji. Huśtawka jest nie tylko uwielbianym przez dzieci sprzętem na placu zabaw, ale również jest podstawowym sprzętem do SI, pomagając w stymulacji układu przedsionkowego, ćwicząc równowagę dynamiczną i koordynację wzrokowo-ruchową. 

Często wykorzystane są również zjeżdżalnie, które pomagają w doskonaleniu zdolności ruchowych oraz stymulują zmysł równowagi i propriocepcję. Z popularnych urządzeń w sali integracji sensorycznej należy również wymienić maglownice duże i małe. Te urządzenia pomagają w integracji bodźców dotykowych i ruchowych, stymulując zmysł dotyku poprzez przesuwanie się po ich powierzchni. 

Warto zauważyć, że wyposażenie sali SI powinno uwzględniać stymulację różnych zmysłów, takich jak przedsionkowy, proprioceptywny, dotykowy, wzrokowy, słuchowy i węchowy. Dzięki różnorodności akcesoriów dzieci mogą rozwijać się holistycznie, co sprzyja ich ogólnemu rozwojowi i zdolnościom adaptacyjnym.

Znaczenie sal integracji sensorycznej w placówkach edukacyjnych

Sala integracji sensorycznej (SI) w placówkach edukacyjnych przynosi wiele korzyści, które mają pozytywny wpływ na rozwój dzieci:

1. Wsparcie rozwoju sensorycznego: Poprzez różnorodne aktywności i ćwiczenia, dzieci mają możliwość rozwijania swoich zmysłów, takich jak równowaga, propriocepcja, dotyk i wzrok. Ten rozwój sensoryczny wpływa korzystnie na ogólny rozwój poznawczy i motoryczny dziecka.
2. Lepsze przystosowanie do nauki: Poprawa integracji sensorycznej umożliwia dzieciom lepsze skupienie się na nauce, radzenie sobie z bodźcami w otoczeniu i efektywniejsze przyswajanie wiedzy.
3. Redukcja stresu i lęku: Sala SI może stanowić przestrzeń relaksu, gdzie dzieci mogą się uspokoić, zregenerować i zmniejszyć poziom stresu, co jest istotne dla ich dobrego samopoczucia i zdolności do koncentracji.
4. Wsparcie dla dzieci z zaburzeniami SI: Dla dzieci z diagnozą zaburzeń sensorycznych, takich jak autyzm czy ADHD sala integracji sensorycznej jest miejscem, gdzie mogą korzystać z terapii i ćwiczeń, które pomagają im w poprawie funkcjonowania i adaptacji do otoczenia.
5. Zwiększenie kreatywności: Różnorodne akcesoria i zabawki dostępne w sali SI stymulują wyobraźnię i kreatywność dzieci, co sprzyja rozwijaniu się ich umiejętności twórczego myślenia i eksplorowania świata wokół siebie.

Podsumowując, sala integracji sensorycznej jest cennym zasobem w placówkach edukacyjnych, który wspiera wszechstronny rozwój dzieci i ich zdolność do efektywnej nauki oraz radzenia sobie z otaczającym je środowiskiem.