Na czym polega osteopatia i czym różni się od klasycznej fizjoterapii?

Osteopatia podobnie jak fizjoterapia jest metodą leczenia manualnego wielu schorzeń układu ruchu. Fizjoterapia jest nauką medyczną, której zadaniem jest przywrócić, utrzymać i rozwijać sprawność ruchową. Zajmuje się ona m.in. pacjentami po urazach, wypadkach, jak również pacjentami z dolegliwościami bólowymi kręgosłupa, czy stawów obwodowych.

Czynnikiem odróżniającym osteopatię od fizjoterapii jest holistyczne podejście osteopatii do jedności ciała i umysłu, które wzajemnie na siebie oddziałują, zarówno w zdrowiu jak i chorobie. Osteopatia to filozofia i sztuka, w której działanie lecznicze nie wynika jedynie z pracy terapeuty, ale harmonii ciała i duszy (soma i psyche). W terapii tą metodą wykorzystuje się, podobnie zresztą jak w fizjoterapii, fizyczną manipulację tkanek mięśniowych i kostnych.

Tak. Osteopatia i medycyna osteopatyczna zostały stworzone przez Amerykanina. Zapoczątkował ją chirurg i lekarz Andrew Taylor Still. Uważał on, że medycyna konwencjonalna często powoduje więcej szkody, niż pożytku, a niektóre praktyki chirurgiczne z uwagi na brak odpowiedniej higieny powodują więcej zgonów niż wyleczeń.

Oczywiście mówimy tu o czasach, w których żył Andrew. Warto wspomnieć, że w tamtych czasach popularnymi środkami leczniczymi były m.in. aresen, olej rycynowy, whisky czy opium. Połączył więc on założenia medycyny ogólnej, praktyk ludowych i filozofii i założył w 1892 roku pierwszą szkołę osteopatii o nowoczesnym podejściu do medycyny.

Koncepcja osteopatii opierała się na kilku filarach, które należało zrozumieć, aby z powodzeniem leczyć ludzi.

• Pierwsza z nich zakładała nierozłączność ciała fizycznego i psychoemocjonalnego. Jeśli homeostaza któregoś z nich zostaje zaburzona, to negatywne stany chorobowe oddziałują na cały organizm człowieka.
• Kolejna z nich odnosi się do złożoności organizmu ludzkiego i założenia, że struktura oddziałuje na funkcje, a funkcje na strukturę. Takie podejście pozwalało na leczenie dolegliwości o nieznanej etiologii, poprzez manualne oddziaływanie na obszary często oddalone od miejsca bólowego czy chorobowego. Osteopata powinien skupiać się na zdrowiu jako całokształcie, a nie tylko na zwalczaniu objawów choroby.
• Ważnym założeniem jest również wewnętrzna zdolność człowieka do samoleczenia i autoregeneracji. Dlatego osteopata powinien zadbać o minimalizację negatywnych bodźców ze świata zewnętrznego i sprawienie, aby pacjent uwierzył, że może pokonać chorobę.

Fizjoterapia i osteopatia ma wiele zalet wspólnych dla różnego rodzaju dolegliwości. Do najważniejszych należy zaliczyć nieinwazyjność oraz brak obciążenia farmakologicznego organizmu. Istotny jest również fakt, że terapią możemy objąć wszystkie grupy wiekowe. Jeśli chodzi o wskazania to jest ich naprawdę mnogość. Skuteczność i pozytywne opinie na temat wyników leczenia wynikają ze ścisłej współpracy ze specjalistami różnych gałęzi medycyny. Wśród najczęstszych wskazań należy wymienić:

• Zespoły bólowe narządu ruchu o różnej etiologii
• Wady postawy
• Bóle, migreny i zawroty głowy
• Stany pourazowe i powypadkowe
• Schorzenia funkcjonalne układu gastroenterologicznego, urologicznego, ginekologicznego, krążenia oraz oddechowego
• Bolesna ciąża i profilaktyka okołoporodowa
• Urazy okołoporodowe u dzieci, obejmujące zaburzenia rozwoju koordynacji oraz psychomotoryki
• Zespoły psychosomatyczne, lękowe i depresyjne.

Oczywiście jest to jedynie część schorzeń, w których warto podjąć terapię. Dzięki powiązaniu z konwencjonalną medycyną i połączeniu wiedzy zarówno lekarzy, fizjoterapeutów i osteopatów zakres tych wskazań może być znacznie szerszy.

Aby wyeliminować przeciwwskazania należy przed rozpoczęciem terapii przeprowadzić szczegółowy wywiad oraz badanie przedmiotowe. Bardzo pomocne są badania obrazowe, w szczególności USG, które można wykonać podczas wizyty jeśli pacjent nie ma ze sobą zdjęć RTG bądź rezonansu magnetycznego.

Przeciwwskazań jest sporo, są to m.in.:

• Początkowa faza ciąży lub w przypadku jej zagrożenia.
• Choroby o wysokim stopniu nasilenia, zagrażającym życiu.
• Brak odpowiedniej wiedzy i wyszkolenia terapeuty jest również bardzo istotnym przeciwwskazaniem.
• Warto też odnieść się do holistycznego podejścia terapii. Terapii nie wykonuje się, jeśli pacjent nie wyrazi na nią zgody. Choroby o psychogennej etiologii mogą być również przeciwwskazaniem, pomimo wielu pozytywnych rezultatów w tej dziedzinie. Tutaj decydującym czynnikiem powinna być konsultacja z psychologiem czy psychoterapeutą.

Jeśli chodzi o metody fizjoterapeutyczne jest ich bardzo wiele, począwszy od wielu metod terapii manualnej, manipulacji tkanek miękkich, kinezyterapii skończywszy na zabiegach fizykalnych.

Techniki ostopatycznych jest również sporo. Często się też one przenikają i uzupełniają w zależności od potrzeb i obszaru objętego leczeniem. Sama terapia jest z kolei dynamiczna, zmienna i dobierana do indywidualnych dolegliwości i potrzeb pacjenta. Każda ze stosownych technik ucisku i oddziaływania manualnego na tkanki, musi być dla pacjenta komfortowa. Oczekiwanymi efektami terapii jest optymalizacja homeostazy całego organizmu, głównie poprzez minimalizację napięć oraz pobudzenie drenażu limfatycznego i żylnego.

Holistyczne podejście wymaga dodatkowego wysiłku ze strony pacjenta. Często się zdarza, że dostaje on zalecenia odnośnie stylu odżywiania czy trybu życia. Można więc pokusić się stwierdzenie, że terapia ani się nie rozpoczyna, ani nie kończy w gabinecie osteopaty.

Podejście pacjenta często jest kluczowe do osiągnięcia szybkich efektów. Należy tutaj jednak mieć na uwadze, że nie możemy oczekiwać, że pacjent z dnia na dzień zmieni swoje nawyki w postawie ciała, wyeliminuje wszystkie czynniki stresujące i zacznie być aktywnym fizycznie. Często więc proces zdrowienia może być bardziej złożony.

Jednak w znacznej części przypadków poprawa może nastąpić już po pierwszej sesji terapii która trwa około 30-60 minut. Wszystko zależy więc od rodzaju i zawansowania dolegliwości, nastawienia pacjenta i wykształcenia terapeuty.

Fizjoterapia pediatryczna jest mocno rozwinięta. Wyróżnia się wiele metod diagnostycznych i terapeutycznych. Niektóre bazują na zasadach odruchowej lokomocji, której zadaniem jest doprowadzenie do pojawienia się wzorców motorycznych, inne na neurorozwojowym usprawnianiu ruchowym, której celem jest pomoc we wszechstronnym rozwoju oraz osiągnięciu jak największej niezależności pacjenta.

Osteopatia pediatryczna stosowana jest zazwyczaj w leczeniu dolegliwości takich jak trudności z karmieniem, refluks żołądkowo-przełykowy, kolki, nieukojony płacz i niepokój dziecka.

Wracając do zaleceń są one przekazywane rodzicowi i dotyczą wykonywania prostych i przyjemnych ćwiczeń, które pobudzają rozwój. Wykorzystanie osteopatii i fizjoterapii w rehabilitacji dziecka jest uzupełnieniem dla wiedzy pediatry i neonatologa, które gwarantuje efekty, bez powodowania obciążenia farmakologicznego lub interwencji chirurgicznej.

Oczywiście sprzęt ma bardzo duże znaczenie, a głównym narzędziem pracy terapeuty jest stół, najlepiej adekwatny do zastosowania. Zwykły stół do masażu może być niewystarczający. Musi on zapewniać wygodę pacjentowi, ale przede wszystkim gwarantować ergonomię pracy osteopaty czy fizjoterapeuty.

Dość popularnym modelem jest stół TERAPEUTA, głównie dzięki zmniejszeniu jego szerokości do 59 cm, jak się nie mylę. Standardowe stoły do masażu mają szerokość ok 70 cm. Utrudnia to przyjęcie ergonomicznej pozycji podczas pracy z pacjentem, co może niekorzystnie wpływać na zastosowane naciski i ruchy dłoni terapeuty. Jak już wspomniałem terapią można objąć całe ciało, więc dostęp do każdej jego części musi być swobodny.

Wspomniany TERAPUTA dzięki zmienionemu kształtowi zagłówka i jego wielkości pozwala na pracę z szyjnym odcinkiem kręgosłupa, czy okolicą potyliczną. Warto też wspomnieć, o tym że jest to stół pięciosekcyjny z Pivotem. Możliwości zmiany kątów nachyleń, czy wysokości nie tylko ułatwia pracę terapeucie, ale też wpływa na odpowiednie napięcia w poszczególnych częściach ciała.

Bardzo dużo pozytywnych opinii zbiera również stół Manuthera. I tutaj o zaletach można mówić bardzo długo. W projektowaniu stołu wykorzystano najnowsze technologie i umożliwia on prowadzenie terapii mobilizującej w 3 płaszczyznach, zapewniając możliwość kompleksowej rehabilitacji pacjenta. Tym co wyróżnia stół na tle innych jest przede wszystkim mnogość jego funkcji. Wśród tych najważniejszych wymieniłbym:

• zagłówek z możliwością zginania na 2 sposoby,
• elektroniczny system pionizacji i pozycji Trendelenburga,
• możliwość ruchu w 3 płaszczyznach,
• 2-częściowa sekcja piersiowa zapewniająca ruch rotacyjny 3D oraz ruchy w poziomie,
• wielopozycyjna sekcja nożna,
• funkcja trakcji odcinka szyjnego i lędźwiowego oraz uskoku trakcyjnego ułatwiająca większą manipulację w okolicy miednicy.

Jego wykształceniem. Terapeuta nie jest cudotwórcą, który sprawi, że nasze dolegliwości znikną za pomocą dotyku jego rąk i naszej wiary. Powinien posiadać szeroką wiedzą z zakresu medycyny, anatomii i fizjologii całego organizmu.

Od 2015 roku powstała ustawa o zawodzie fizjoterapeuty, dzięki której osoby zajmujące się fizjoterapią muszą mieć ukończone studia na wskazanym profilu. Wprowadzenie takiej regulacji prawnej sprawiło, że swoje usługi oferują już tylko w pełni wykształceni i wykwalifikowani specjaliści. Mogą zatem samodzielnie diagnozować i leczyć pacjentów, dobierając odpowiednie metody.

Niestety w Polsce nie ma wystarczających regulacji prawnych odnośnie tego, kto może zostać osteopatą. W Polsce nie ma studiów na kierunku osteopatii, ale osteopatą, uprawnionym do wykonywania zawodu, może zostać osoba, która ukończyła studia na kierunku fizjoterapii lub medycyny (5-6 lat), a następnie wykształciła się na studiach podyplomowych w kierunku osteopatycznym i obroniła pracę z tego zakresu.

Zazwyczaj są to dodatkowe 3 – 4 lata nauki. Sami więc musimy zauważyć dysproporcje między szkoleniem, a wykształceniem i wybrać odpowiedniego specjalistę, a nie praktykanta. Dobry terapeuta musi się ponadto cechować holistycznym i indywidualnym podejściem do pacjenta.

Ja zawsze powtarzam, że każda terapia jest na tyle skuteczna, na ile skutecznie opanował ją terapeuta, który ją wykonuje.

Uważam, że nie ma możliwości określić, która metoda jest najlepsza. Każdą terapię należy dostosować do danego pacjenta, do jego potrzeb i dysfunkcji.

Reasumując, uważam, że dla wielu chorób fizjoterapia i osteopatia, dzięki odpowiednim technikom i wiedzy jest naprawdę skutecznym sposobem leczenia. Nie jest jednak metodą magiczną i w nieodpowiednich rękach, dosłownie i w przenośni, może pogorszyć stan zdrowia pacjenta.