Propriocepcja oznacza - czucie głębokie. Jak wykorzystać propriocepcję w fizjoterapii? Jak działa wibracja i funkcjonalna proprioceptywna stymulacja?
Propriocepcja - co oznacza to pojęcie?
Czym jest czucie głębokie?
Propriocepcja oznacza „czucie głębokie” - umożliwia określenie położenia poszczególnych części ciała w przestrzeni. Innymi słowy, żeby móc się poruszać, musimy mieć świadomość, gdzie znajdują się nasze członki. Propriocepcja pozwala na przemieszczanie się bez kontroli wzroku oraz ocenę, gdzie znajdują się różne części naszego ciała.
Zmysł kinestetyczny
Receptory czucia głębokiego nazywamy proprioreceptorami. Proprioreceptory znajdują się w mięśniach, torebkach stawowych oraz więzadłach. Umożliwiają odbieranie bodźców zawierających informacje o napięciu i rozluźnieniu mięśni, stawów czy ścięgien. Przesyłają informacje o ich położeniu oraz ruchu poszczególnych części ciała względem siebie.
Zaburzenia układu propriocepcyjnego
Zaburzenia układu proprioceptywnego mogą powodować problemy z planowaniem i wykonywaniem zarówno złożonych, jak i prostych czynności ruchowych, takich jak sięganie po przedmioty, picie ze szklanki, czy siadanie i chód. W wyniku chorób neurologicznych, czy uszkodzeń mózgu układ nerwowy nie jest w stanie prawidłowo przetwarzać bodźców lub reagować w sposób adekwatny.
Propriocepcja w fizjoterapii
Fizjoterapia w przypadku zaburzeń proprioceptywnych wiąże się przede wszystkim ze stymulowaniem proprioreceptorów. Polega to na rozciąganiu włókien mięśniowych, stosowaniu docisku w okolicach stawów czy wykonywaniu ćwiczeń z otwartymi lub zamkniętymi oczami. W treningu propriocepcji wykorzystujemy ćwiczenia równoważne, poprawiające kontrolę własnego ciała i koordynację ruchów. W przypadku dzieci stosuje się między innymi zajęcia integracji sensorycznej i terapię w formie zabaw poprawiających czucie własnego ciała. Tego rodzaju trening pozwala zapobiegać kontuzjom oraz przyspiesza powrót do zdrowia po przebytych urazach stawów czy rekonstrukcji więzadeł.
W ciągu ostatniej dekady przeprowadzonych zostało również wiele badań potwierdzających skuteczność stosowania wibracji zogniskowanej w treningu propriocepcji. To nieinwazyjna technika stosowana lokalnie, na konkretnie wybrane tkanki (nie stosuje się wibracji całego ciała). W neurorehabilitacji ten rodzaj bodźcowania stosuje się u pacjentów po przebytym udarze, po urazach rdzenia kręgowego, ze stwardnieniem rozsianym lub chorobą Parkinsona. Jest to skuteczna i łatwa do zastosowania metoda. Jest również bardzo dobrze tolerowana przez pacjentów. Pozwala na zmniejszenie wrażeń bólowych i spastyczności, zwiększenie aktywności ruchowej oraz poprawę funkcji ruchów złożonych i chodu.
Wibracja i Funkcjonalna Proprioceptywna Stymulacja
Jedną z metod pobudzania czucia głębokiego jest stosowanie Funkcjonalnej Proprioceptywnej Stymulacji (FPS). Jest to metoda wykorzystująca wibrację. Przyłożona do połączenia mięśniowo-ścięgnistego wibracja o odpowiedniej, stałej częstotliwości stymuluje wrzeciona nerwowo-mięśniowe (proprioreceptory). Naśladuje sygnały czuciowe i daje wrażenie ruchu. Ponieważ systemy czuciowe i ruchowe są współzależne, mózg reaguje inicjując napięcie antagonistycznej grupy mięśniowej wywołując tym samym ruch. Praktyczny trening z wykorzystaniem metody FPS możliwy jest między innymi dzięki wykorzystaniu urządzenia Vibramoov.
Vibramoov PRO
Dzięki dwunastu stymulatorom system Vibramoov PRO umożliwia kompletną terapię Funkcjonalnej Proprioceptywnej Stymulacji obu kończyn dolnych jednocześnie. Wpływa na pracę agonistów i antagonistów obu stawów biodrowych, kolanowych i skokowych. To idealne rozwiązanie do treningu równowagi, chodu, ćwiczeń kończyn dolnych w pozycji stojącej, siedzącej lub leżącej. Dzięki dedykowanym opaskom stymulatory można umieścić również na kończynie górnej. Pozwala to na przeprowadzenie terapii funkcjonalnej angażującej staw ramienny, łokciowy, nadgarstek i stawy palców dłoni. Moduł zogniskowanej wibracji pozwoli na terapię skierowaną na konkretne mięśnie. Pomaga łagodzić spastyczność lub wzmacniać osłabione grupy mięśniowe.
Vibramoov PHYSIO
Vibramoov PHYSIO opiera się na tej samej metodologii. Jednak dzięki wygodnemu aplikatorowi i różnym praktycznym końcówkom urządzenie oferuje w kilku modułach terapię skoncentrowaną na efektach typu:
- poprawa mobilności,
- skuteczne łagodzenie miejscowego bólu,
- przeciwdziałanie spastyczności,
- wzmacnianie siły,
- przywracanie prawidłowego napięcia poszczególnych mięśni.
Urządzenia dostępne w ofercie Meden-Inmed
Skuteczność zastosowania wibracji i systemu Vibramoov potwierdzona została licznymi badaniami opisanymi w artykułach naukowych i publikacjach. Odpowiednio rozmieszczone stymulatory umożliwiają przeprowadzenie skutecznego treningu poprawiającego funkcje kończyn górnych, równowagę, czy wzorzec chodu pacjenta. Osiągnięcie znaczącej poprawy jakości chodu dzięki treningowi z wykorzystaniem systemu Vibramoov opisane zostało w artykule poniżej.
Trening wibracyjny poprawia zdolność chodu: opis przypadku 62-letniej osoby z przewlekłym niecałkowitym urazem rdzenia kręgowego
Streszczenie artykułu
Celem artykułu była ilościowa ocena efektu treningu funkcji chodu z wykorzystaniem wibracji u 62-letniego pacjenta z niecałkowitym urazem rdzenia kręgowego na poziomie T11. W studium przypadku przeanalizowano wpływ terapii na poprawę szybkości chodu pacjenta i wydłużenie możliwego do przejścia dystansu. Pozytywnie oceniono również wpływ treningu z wykorzystaniem FPS na zakres ruchów stawów kończyn dolnych.
Materiały i metody użyte w opisanym przypadku
Do wypadku, wskutek którego pacjent doznał urazu rdzenia kręgowego, doszło 10 lat przed podjęciem terapii. Przed wzięciem udziału w badaniu mężczyzna był w stanie pokonać dystans 10 m z pomocą balkonika rehabilitacyjnego. Pacjent na co dzień poruszał się na wózku inwalidzkim. Przed rozpoczęciem badania 62-latek odbył w domu 12-tygodniowy trening pozycji stojącej. Po jego zakończeniu wytrzymywał w pozycji stojącej przez godzinę.
Terapia obejmowała 9 sesji treningowych w pozycji stojącej na bieżni. Wykorzystane zostały ćwiczenia ruchowo zbliżone do chodu z wykorzystaniem systemu odciążającego (40% odciążenia). Zmiany w kinematyce chodu oceniane były trójwymiarowym systemem analizy ruchu. Wyniki uwzględniały zmiany w prędkości chodu i w pokonanym dystansie po zakończeniu dziewiątej sesji.
Stymulatory rozmieszczone były na przejściach ścięgnisto-mięśniowych mięśni zginaczy i prostowników stawów biodrowych, kolanowych i skokowych pacjenta. Częstotliwość wibracji była stała i wynosiła 80Hz.
Wyniki badania poterapeutycznego
Wyniki bez wątpienia wskazują na pozytywne efekty treningu chodu z wykorzystaniem wibracji. Autorzy porównują poziom poprawy szybkości chodu i przebytego przez pacjenta dystansu po 9 sesjach z wykorzystaniem wibracji do efektów, które pacjenci osiągali podczas klasycznych treningów chodu bez wykorzystywania stymulatorów po 20, a czasem nawet 144 sesjach terapeutycznych. Dowodzi to dużej skuteczności wibracji w treningu chodu i znacznie szybszych efektów terapii.
Po zakończeniu terapii z wykorzystaniem wibracji w treningu chodu zanotowano wzrost szybkości chodu (poprawa o 34.6%) oraz wydłużenie dystansu, który pacjent był w stanie samodzielnie pokonać z 26 m do 37 m (poprawa o 60.9%). Zauważalnie zwiększyły się również zakresy ruchów w biodrach.