Meden-Inmed Sp. z.o.o

28 października 2025

Trening okluzyjny, szerzej znany jako BFR (Blood Flow Restriction), pozwala budować siłę i masę mięśniową przy użyciu obciążeń stanowiących zaledwie 20-40% maksimum. Jak to możliwe? Za pomocą specjalnego mankietu częściowo ogranicza się dopływ krwi tętniczej do ćwiczonej kończyny, jednocześnie niemal całkowicie blokując jej odpływ żylny. Taka interwencja tworzy w mięśniach wyjątkowe środowisko metaboliczne, które stymuluje wzrost bez nadmiernego obciążania stawów.

Trening okluzyjny (BFR) – co to jest, na czym polega i jakie daje efekty?

Choć metoda brzmi nowocześnie, jej korzenie sięgają 1966 roku i przypadkowego odkrycia dr. Yoshiakiego Sato, który nazwał ją „Kaatsu”. Od tamtej pory BFR przekształcił się z osobistego eksperymentu w precyzyjną, popartą badaniami interwencję terapeutyczną.

Fizjologiczne podstawy działania – jak działa trening okluzyjny BFR?

Skuteczność treningu okluzyjnego opiera się na kaskadzie reakcji biochemicznych, które wspólnie tworzą silny bodziec do wzrostu. To nie zasługa jednego mechanizmu, a raczej synergiczne działanie kilku czynników na poziomie komórkowym.

Stres metaboliczny jako bodziec do wzrostu

Ograniczenie odpływu krwi żylnej prowadzi do szybkiego gromadzenia się w mięśniach metabolitów, takich jak mleczan czy jony wodorowe^[2]. W rezultacie wewnątrzkomórkowe pH spada, tworząc kwaśne i niedotlenione środowisko. Ten intensywny stres metaboliczny staje się silnym sygnałem do wzrostu, który skutecznie kompensuje niskie napięcie mechaniczne typowe dla ćwiczeń z niewielkim obciążeniem.

Obrzęk komórkowy a synteza białek

Charakterystyczne dla BFR uczucie „pompy mięśniowej” to nic innego jak obrzęk komórkowy, który sam w sobie stanowi sygnał anaboliczny^[3]. Zatrzymanie krwi w kończynie sprawia, że osocze przenika do komórek mięśniowych, zwiększając ich objętość. Taki nacisk na błonę komórkową jest interpretowany jako zagrożenie dla jej integralności. W odpowiedzi komórka reaguje, nasilając syntezę białek i jednocześnie hamując ich rozpad, aby wzmocnić swoją strukturę^[4].

Rekrutacja włókien szybkokurczliwych

Podczas standardowego wysiłku o niskiej intensywności organizm korzysta głównie z włókien wolnokurczliwych (typu I). Te szybkokurczliwe (typu II), mające największy potencjał wzrostu, aktywowane są dopiero przy znacznym obciążeniu. Trening BFR pozwala obejść tę zasadę. Wywołane sztucznie niedotlenienie sprawia, że włókna tlenowe typu I szybko się męczą. Aby kontynuować ruch, nawet z lekkim ciężarem, układ nerwowy musi znacznie wcześniej zaangażować do pracy włókna typu II^[1].

Aktywacja szlaków anabolicznych i komórek satelitarnych

Połączenie stresu metabolicznego, obrzęku komórkowego i rekrutacji włókien typu II uruchamia wewnątrzkomórkowe szlaki sygnałowe. Aktywowany zostaje między innymi szlak mTOR, który inicjuje syntezę białek mięśniowych^[1]. Ponadto BFR może obniżać poziom miostatyny – białka, które hamuje wzrost mięśni. Metoda ta stymuluje również komórki satelitarne, czyli mięśniowe komórki macierzyste. Ich aktywacja i fuzja z istniejącymi włóknami zwiększa potencjał mięśnia do dalszego wzrostu^[1].

Odpowiedź hormonalna a realne efekty

Badania wskazują, że trening BFR wywołuje gwałtowny, potreningowy wzrost stężenia hormonu wzrostu (GH), często większy niż po tradycyjnym treningu siłowym. Może również wpływać na poziom testosteronu i IGF-1^[5]. Pojawia się jednak pytanie o rolę tych krótkotrwałych wahań w długoterminowym wzroście mięśni. Aktualny stan wiedzy sugeruje, że te ogólnoustrojowe zmiany hormonalne mogą nie przekładać się bezpośrednio na przyrost siły i masy^[6]. Prawdopodobnie większe znaczenie mają procesy zachodzące lokalnie, w samym mięśniu.

Mężczyzna w niebieskiej koszulce, kasku i okularach przeciwsłonecznych jedzie na rowerze górskim po krętej, szutrowej ścieżce przez słoneczny las.

Praktyczne aspekty treningu okluzyjnego (BFR)

Aby trening okluzyjny BFR był skuteczny i bezpieczny, należy zwrócić uwagę na kilka zmiennych, takich jak dobór sprzętu, indywidualne dopasowanie ciśnienia oraz stosowanie odpowiednich protokołów.

Rodzaje sprzętu a precyzja pomiaru

Na rynku można znaleźć różne urządzenia do BFR, od prostych opasek elastycznych po zaawansowane systemy elektroniczne. Elastyczne taśmy opierają się na subiektywnych odczuciach i nie pozwalają na obiektywny pomiar ciśnienia. Nieco lepszym rozwiązaniem są mankiety pneumatyczne z ręczną pompką i manometrem, które zapewniają większą powtarzalność. Z kolei nowoczesne systemy z aplikacjami mobilnymi automatyzują proces kalibracji. Jednakże większość tych rozwiązań nie kontroluje dynamicznie ciśnienia podczas ruchu, co może prowadzić do stosowania bodźca, który jest albo zbyt słaby, albo niebezpiecznie wysoki.

Indywidualizacja ciśnienia

Ciśnienie stosowane w BFR musi być dobrane indywidualnie. Za standard w tej kwestii uważa się personalizację opartą na pomiarze ciśnienia okluzji kończyny (LOP). Jest to najniższa wartość ciśnienia potrzebna do całkowitego zatrzymania przepływu krwi tętniczej w spoczywającej kończynie. LOP mierzy się za pomocą Dopplera ultradźwiękowego lub systemów automatycznych. Gdy znamy już wartość 100% LOP, ciśnienie robocze ustawia się jako jego procent – zazwyczaj 40-50% LOP dla rąk i 60-80% LOP dla nóg^[1].

Protokoły treningowe

Najczęściej stosowanym i najlepiej zbadanym protokołem w treningu oporowym BFR jest schemat „30-15-15-15”^[1]. Polega on na wykonaniu jednej serii 30 powtórzeń, a następnie trzech serii po 15 powtórzeń. Przerwy między seriami są krótkie i wynoszą od 30 do 60 sekund. Co istotne, ucisk w mankiecie jest utrzymywany przez cały czas trwania ćwiczenia, również podczas przerw. Metodę BFR można jednak stosować nie tylko w treningu siłowym.

Trening aerobowy (BFR-AE) – połączenie okluzji z wysiłkiem o niskiej intensywności, takim jak chód czy jazda na rowerze, w celu jednoczesnej poprawy siły i wydolności^[1].
Aplikacja pasywna – stosowanie cykli ucisku i jego zwalniania bez wykonywania ćwiczeń. Wykorzystuje się ją do ograniczenia atrofii mięśniowej w okresach unieruchomienia lub jako formę regeneracji^[1].

System Delfi PTS BFR

Precyzja i bezpieczeństwo to dwa filary skutecznego treningu okluzyjnego. Wyróżniają one profesjonalne systemy medyczne, takie jak Delfi PTS BFR, uznawane za standard w tej dziedzinie.

Charakterystyka systemu Delfi PTS

Delfi PTS BFR to certyfikowany system medyczny (klasa I FDA)^[7], którego technologia bazuje na rozwiązaniach stosowanych w chirurgicznych opaskach uciskowych. Został on zaprojektowany z myślą o zastosowaniach klinicznych, gdzie precyzja i bezpieczeństwo odgrywają nadrzędną rolę, a margines błędu jest minimalny.

Nowy

PTS BFR - Jednokanałowy system do okluzyjnego treningu rehabilitacyjnego

Funkcje i przewagi technologiczne

System Delfi wyróżnia się kilkoma funkcjami, które odróżniają go od prostszych urządzeń dostępnych na rynku:

Automatyczny pomiar LOP – urządzenie samodzielnie i precyzyjnie mierzy indywidualne ciśnienie okluzji kończyny, co eliminuje potrzebę stosowania zewnętrznego Dopplera^[7].
Personalizacja ciśnienia (PTP) – na podstawie zmierzonej wartości LOP system oblicza spersonalizowane ciśnienie treningowe jako jej dokładny procent, zapewniając obiektywny i powtarzalny bodziec.
Autoregulacja w czasie rzeczywistym – system na bieżąco monitoruje ciśnienie pod mankietem i wprowadza mikrokorekty, aby kompensować jego wahania wynikające ze skurczów mięśni. Gwarantuje to utrzymanie stałego, zadanego bodźca przez całą serię^[8].
Funkcje bezpieczeństwa – urządzenie wyposażono w szereg zabezpieczeń, w tym alarmy, automatyczne limity czasu oraz zintegrowane testy szczelności.

Potwierdzenie skuteczności w badaniach

Niezależne badania potwierdzają technologiczną przewagę systemów klasy medycznej. Wykazały one, że automatyczny pomiar LOP w urządzeniu Delfi jest równie dokładny jak referencyjna metoda dopplerowska. Co więcej, analizy porównawcze dowiodły, że jedynie systemy z aktywną autoregulacją, takie jak Delfi, utrzymują zadane ciśnienie w wąskim zakresie tolerancji przez cały czas trwania ćwiczenia^[8]. W prostszych urządzeniach dochodzi do znacznych i niekontrolowanych spadków ciśnienia, przez co stosowany bodziec staje się niespójny i trudny do przewidzenia.

Zastosowanie kliniczne i profesjonalne

Certyfikacja medyczna, precyzja oraz możliwość dokumentowania postępów sprawiają, że system Delfi PTS BFR jest standardem w profesjonalnych zastosowaniach. Korzystają z niego głównie kliniki fizjoterapii, szpitale, ośrodki rehabilitacyjne i czołowe kluby sportowe, gdzie bezpieczeństwo pacjenta i powtarzalność rezultatów są priorytetem^[9].

Chcesz wprowadzić system BFR do swojej praktyki?

Masz pytania dotyczące skutecznego i bezpiecznego wdrożenia treningu okluzyjnego? Chcesz dowiedzieć się więcej o możliwościach certyfikowanego systemu Delfi PTS BFR i o tym, jak może on pomóc Twoim pacjentom i sportowcom? Nasz specjalista udzieli szczegółowych informacji i odpowie na wszystkie pytania dotyczące urządzenia.

Łukasz Kozanecki

Product manager ds. fizjoterapii sportowej

+48 690 264 456

lkozanecki@meden.com.pl

Zastosowanie i skuteczność treningu okluzyjnego (BFR)

Trening okluzyjny opiera się na solidnych dowodach naukowych. Jego skuteczność w różnych grupach i dla rozmaitych celów treningowych została potwierdzona w setkach badań, w tym w metaanalizach.

Wpływ na siłę i hipertrofię

Metaanalizy porównujące BFR z tradycyjnymi metodami dostarczają jasnych wniosków. Trening okluzyjny z niskim obciążeniem prowadzi do przyrostów masy mięśniowej porównywalnych z efektami klasycznego treningu z dużym ciężarem^[10]. Warto jednak podkreślić, że BFR jest znacznie skuteczniejszy w budowaniu siły i masy niż trening z tym samym małym obciążeniem, ale wykonywany bez okluzji^[1].

Zastosowanie treningu okluzyjnego w rehabilitacji i fizjoterapii

Trening okluzyjny wykazuje duży potencjał w zastosowaniach klinicznych. Możliwość stymulacji mięśni bez obciążania gojących się tkanek stanowi przełom w fizjoterapii, ponieważ pozwala wcześnie wprowadzić bodźce anaboliczne i skutecznie przeciwdziałać zanikowi mięśni po urazach czy operacjach^[11]. Jego skuteczność jest dobrze udokumentowana zwłaszcza w rehabilitacji po rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego (ACL), gdzie przyspiesza powrót siły i funkcji mięśnia czworogłowego^[12]. Metodę tę stosuje się również w leczeniu tendinopatii oraz po innych zabiegach ortopedycznych^[13].

Wykorzystanie w sporcie wyczynowym

Czołowi sportowcy sięgają po BFR jako narzędzie uzupełniające. Można go włączyć na końcu ciężkiej sesji treningowej, aby dostarczyć dodatkowego bodźca do wzrostu bez obciążania układu nerwowego. Sprawdza się także w okresach roztrenowania (tzw. deload), pozwalając utrzymać masę mięśniową przy jednoczesnym odciążeniu aparatu ruchu^[14].

Korzyści dla seniorów i pacjentów neurologicznych

Trening okluzyjny sprawia, że korzyści płynące z treningu oporowego stają się dostępne dla szerszego grona osób. Jest to bezpieczna i skuteczna metoda przeciwdziałania sarkopenii u seniorów, ponieważ pozwala budować mięśnie bez obciążania stawów^[15]. Coraz więcej dowodów wskazuje również na korzyści ze stosowania BFR u pacjentów neurologicznych, na przykład po udarze lub ze stwardnieniem rozsianym, w celu poprawy siły i funkcji motorycznych^[5]. Pod ścisłym nadzorem medycznym metoda jest także wdrażana do programów rehabilitacji kardiologicznej u pacjentów nietolerujących tradycyjnego wysiłku oporowego^[16].

Trening okluzyjny – bezpieczeństwo stosowania i zarządzanie ryzykiem

Prawidłowo stosowany trening okluzyjny BFR jest metodą bezpieczną. Wymaga jednak przeprowadzenia wywiadu przesiewowego oraz przestrzegania określonych zasad, aby zminimalizować ryzyko.

Przeciwwskazania bezwzględne i względne

Niektóre stany zdrowotne całkowicie wykluczają możliwość stosowania BFR. Do przeciwwskazania bezwzględnych należą między innymi przebyta zakrzepica żył głębokich (DVT) lub zatorowość płucna, zaburzenia krzepnięcia krwi, ciąża, aktywna choroba nowotworowa, ciężkie i niekontrolowane nadciśnienie, a także infekcje i otwarte rany na kończynie^[17]. Istnieją również przeciwwskazania względne, które wymagają konsultacji lekarskiej. Zalicza się do nich na przykład kontrolowane nadciśnienie, cukrzycę, zaawansowane żylaki czy otyłość^[3].

Możliwe skutki uboczne i częste błędy

Poważne powikłania, takie jak incydenty zakrzepowo-zatorowe, zdarzają się niezwykle rzadko, pod warunkiem prawidłowej kwalifikacji^[18]. Znacznie częściej można zaobserwować łagodne i przejściowe objawy, takie jak wybroczyny podskórne, drętwienie ustępujące po zdjęciu mankietu czy niewielka bolesność mięśni. Aby uniknąć problemów, należy wystrzegać się kilku popularnych błędów:

Zbyt wysokie ciśnienie – może prowadzić do nadmiernego bólu, a nawet uszkodzenia nerwów. Należy trzymać się zalecanych wartości procentowych LOP.
Niewłaściwe umiejscowienie mankietu – zakładanie go zbyt nisko (np. tuż nad kolanem) grozi uciskiem na nerwy. Mankiet powinien znajdować się jak najwyżej na udzie lub ramieniu^[17].
Zdejmowanie mankietu między seriami – niweczy to efekt akumulacji metabolitów. Ucisk należy utrzymywać przez cały czas trwania ćwiczenia, włączając w to przerwy.

Przypisy

Spis treści

Fizjologiczne podstawy działania – jak działa trening okluzyjny BFR?
Praktyczne aspekty treningu okluzyjnego (BFR)
System Delfi PTS BFR
Zastosowanie i skuteczność treningu okluzyjnego (BFR)
Trening okluzyjny – bezpieczeństwo stosowania i zarządzanie ryzykiem
Przypisy