Skala problemów uroginekologicznych jest ogromna i dotyczy 30% dorosłych kobiet. Statystyka ta nadal się niekorzystnie zwiększa, co jest związane ze starzeniem się społeczeństwa i korelacją tych schorzeń z wiekiem, a także otyłością i nadwagą. Pomimo że dolegliwości te nie zagrażają życiu, to silnie pogarszają jakość życia kobiet, wpływają niekorzystnie na życie zawodowe, zaburzają relacje rodzinne i społeczne, a nawet mogą prowadzić do depresji. Wiele kobiet nie podejmuje niestety działań profilaktycznych, czy też boi się interwencji operacyjnej i nie jest świadoma możliwości, jakie daje leczenie zachowawcze, chociażby w postaci pessaroterapii, która również w Polsce zaczyna się silnie rozwijać. Jednak wstydliwość i intymność problemu, jakim jest m.in. nietrzymanie moczu, sprawia, że wiele pacjentek, pomimo uciążliwości objawów unika wizyty u lekarza.
Czym jest pessar?
Pessar ginekologiczny jest specjalnym krążkiem, zazwyczaj w kształcie pierścienia, który umieszcza się dopochwowo w szyjce macicy. Jest on wykonany z elastycznego, antyseptycznego silikonu medycznego i jest wykorzystywany do leczenia określonych schorzeń i dolegliwości uroginekologicznych. Największą zaletą pessarów jest ich natychmiastowe działanie. Od razu po prawidłowej aplikacji niwelują lub całkowicie usuwają dolegliwości zgłaszane przez pacjentkę. Ponadto pessaroterapia jest nieinwazyjną metodą, która stanowi doskonałą alternatywę dla leczenia operacyjnego.
Jakie są najczęstsze problemy uroginekologiczne?
Głównymi zastosowaniami pessarów jest zmniejszanie lub całkowita likwidacja dolegliwości związanych z nietrzymaniem moczu, wypadaniem narządów rodnych oraz problemami z niewydolnością szyjki macicy. W wielu przypadkach pessaroterapia jest dobrą alternatywą dla leczenia operacyjnego. Wśród najczęstszych problemów urokinekologicznych, które mogą być leczone za pomocą pesssarów wyróżniamy:
- zaburzenia statyki narządów miednicy, objawiające się trudnościami w opróżnianiu pęcherza, ból przy mikcji, częstomocz, a także zaparcia i bóle przy defekacji,
- wysiłkowe nietrzymanie moczu występujące podczas aktywności fizycznej, ale również w trakcie kichania i kasłania,
- zespół pęcherza nadreaktywnego, obejmujący problemy dolnego odcinka moczowego, które są powodowane chorobami neurologicznymi,
- wypadanie narządów miednicy, które może mieć miejsce w zakresie pochwy, pęcherza, odbytnicy, macicy, jelita,
- zaburzenia statyki narządu płciowego takie jak obniżenie zagłębienia maciczno-odbytniczego (enterocele), obniżenie tylnej ściany pochwy (rectocele), obniżenie macicy, obniżenie przedniej ściany pochwy (cystocele), uchyłek cewki moczowej.
Rodzaje pessarów i sposób ich działania
Skuteczność pessarów jest zależna od ich prawidłowego dopasowania. Do leczenia wysiłkowego nietrzymania moczu u pacjentek z niewielkim obniżeniem ścian pochwy lub bez niego i z wydolną przeponą miednicy najczęściej wybierane są pessary cewkowe, wykonane z elastycznego silikonu z aluminiowym rdzeniem. Zgrubienie pessara podtrzymuje okolicę połączenia pomiędzy pęcherzem a cewką moczową, podczas wzrostu ciśnienia w jamie brzusznej np. podczas kichania, kasłania czy uprawiania sportu. Ten rodzaj pessarów jest wybierany również przez kobiety aktywne do wspomagania terapii obniżania narządów. Rozmiar powinien być w tym przypadku tak dobrany, żeby zapewnić maksymalne wsparcie trzymania moczu w pozycji stojącej, ale nie utrudniać jego oddawania.
W przypadku korekcji zaburzeń statyki narządu płciowego stosowane są najczęściej pessary kostkowe. Są zalecane w przypadku takich dolegliwości jak obniżenie pochwy i macicy, problemy z oddawaniem moczu, spowodowane wypadaniem wspomnianych narządów, a także gdy istnieją zalecania rozluźnienia zrostów i zwężeń pochwy. Pessary kostkowe działają poprzez samo podtrzymywanie się, dzięki wytworzonemu podciśnieniu. Pessar wzmacnia mięśnie przepony moczowo-płciowej, dzięki czemu po pewnym czasie, u niektórych pacjentek możliwe jest stosowanie mniejszego rozmiaru.
Do zaburzeń statyki często jest również wykorzystywany pessar grzybkowy lub pessar pierścieniowy. Pierwszy z nich jest również zalecany do leczenia cystoceli, rectoceli oraz wypadania macicy drugiego lub trzeciego stopnia, gdzie uniemożliwia otwieranie się górnej części cewki moczowej podczas kasłania, kichania czy uprawiania sportu. Natomiast pessar grzybkowy znajduje zastosowanie głównie w łagodnym wypadaniu macicy pierwszego stopnia i cystocelach. Po okresie 2-3 tygodni jego noszenia należy udać się na wizytę kontrolną, w celu sprawdzenia stopnia zmniejszenia się i wzmocnienia przepony moczowo-płciowej oraz ewentualnej wymiany pessara na mniejszy rozmiar.
Wyróżniamy również pessary położnicze, które jak sama nazwa mówi, wykorzystywane są głównie w profilaktyce przedwczesnego porodu. Pessary podczas ciąży pacjentki utrzymują szyjkę macicy we właściwym położeniu, ale również wykorzystywane są w leczeniu wypadania macicy drugiego lub trzeciego stopnia. Może on być bezpiecznie noszony do końca ciąży.
Jak prawidłowo dobrać rozmiar pessara?
Zarówno rodzaj, jak i kształt pessara powinien zostać dobrany przez lekarza ginekologa prowadzącego pacjentkę. Jego rodzaj zależny jest głównie od problemu, z jakim mierzy się pacjentka, natomiast jego wielkość określana jest na podstawie oceny szerokości pochwy. W tym celu dwa badające palce są rozszerzane w sklepieniu pochwy, a następnie określana jest długość między nimi. Bardzo ważne jest, aby pacjentka podczas noszenia pessara czuła się komfortowo i nie odczuwała jego obecności. Warto, aby pacjentka po założeniu pessara przeszła się, położyła, zmieniła pozycję oraz wypróżniła pęcherz, co pozwoli na potwierdzenie dobrania odpowiedniego rozmiaru. Prawidłowo dobrany pessar podtrzymuje skutecznie wypadające organy, ale nie powoduje bólu. Jedynie podczas zakładania i wyjmowania pessara może być odczuwalny niewielki dyskomfort. Ponadto w przypadku źle dobranego rozmiaru, pessar może wypadać, w takim przypadku konieczne jest udanie się na ponowną wizytę i dobranie większego rozmiaru.
Jak nosić pessary?
Pessary są indywidualnie dobierane pod względem rodzaju i wielkości dla każdej z pacjentek. Zazwyczaj są one zakładane przez kobietę rano i wyciągane na noc, ale mogą być również zakładane tylko w sytuacjach, w których pacjentka ma problem z trzymaniem moczu np. podczas uprawiania sportu. W niektórych dolegliwościach pessary mogą być noszone na stałe, ale jedynie przez krótki okres i pod ścisłym nadzorem specjalisty, gdyż noszone stale zwiększają ryzyko wystąpienia odleżyn i upławów. Przed współżyciem pessar należy wyjąć. U kobiet w okresie około- i po menopauzalnym, jeśli nie istnieją ku temu przeciwwskazania, należy poza noszeniem pessarów, stosować równocześnie estrogenoterapię dopochwową.
Odpowiednie pessary powinny być wykonane z wysokiej jakości miękkiego i elastycznego silikonu. Pozwala to na łatwe zginanie, zakładane i wyjmowane bez powodowania bólu i dyskomfortu u pacjentki, a także znacznie zwiększa tolerancje leczenia i zwiększa trwałość pessara.
Pessar można wkładać w pozycji stojącej, opierając przy tym jedną stopę na stopniu lub brzegu łóżka. W razie potrzeby lub trudności w założeniu pomocne może być rozchylenie nóg, oparcie się o ścianę lub położenie, dzięki czemu możliwe jest głębsze wepchnięcie pessara. Przy wyciąganiu pessara należy najpierw za pomocą palca wskazującego lub poprzez pociągnięcie za sznureczek w różnych kierunkach usunąć efektu przyssania, co pozwoli na zwolnienie oporu ze strony mięśni dna miednicy i bezbolesne wyjęcie pessara.
Kiedy noszenie pessarów nie jest wskazane?
Noszenie pessarów nie jest wskazane w następujących przypadkach:
- nietrzymanie moczu występujące podczas współżycia,
- pacjentka nie zgadza się na takie leczenie, nie jest w stanie samodzielnie nauczyć się prawidłowego zakładania i wyjmowania pessara,
- nie udaje się dobrać odpowiedniego rozmiaru pessara, pessar wypada,
- leczenie nie daje satysfakcjonujących wyników.
Jakie są inne metody zachowawczego leczenia uroginekologicznego i profilaktyki?
W niektórych przypadkach połączenie pessaroterapii z innymi metodami leczenia zachowawczego jest skuteczną alternatywą dla operacji. U kobiet po menopauzie połączenie noszenia odpowiedniego pessara z miejscową estrogenoterapią pozwala na odżywienie i ujędrnienie śluzówki. Przeciwskazania występują bardzo rzadko, a najlepiej tolerowanym estrogenem dopochwowym są tabletki zawierające 17-Β estradiol.
Doskonałym uzupełnieniem pessaroterapii i ważną formą rehabilitacji i profilaktyki są ćwiczenia mięśni Kegla, które polegają na ich napinaniu i rozluźnianiu. Najprostszą formą jest wykonywanie serii ćwiczeń w pozycji leżącej lub w lekkim rozkroku, ale można je wykonywać nawet podczas oglądania telewizji czy pobytu w pracy. Mięśnie należy napiąć podczas wdechu i utrzymywać w takim stanie przez 5 sekund, a następnie rozluźnić na kilka sekund podczas wydechu. Czas napięcia i relaksu, a także ilość powtórzeń w serii można stopniowo zwiększać wraz ze wzmacnianiem mięśni.
Podczas treningu dna miednicy należy pamiętać o oddechu torem przeponowym i wykonywać je z opróżnionym pęcherzem. Nie powinno napinać się mięśni brzucha, ud i pośladków, a najważniejsza dla efektywności jest regularność. Takie niepozorne ćwiczenia znacznie poprawiają kondycję mięśni Kegla, których rolą jest ochrona i utrzymywanie w prawidłowej pozycji pęcherza moczowego, miednicy, odbytnicy, a także kontrola moczu, stolca i gazów. Odpowiadają także za zamykanie cewki moczowej, podczas nagłego wzrostu ciśnienia np. podczas kichania. Mięśnie dna miednicy spełniają również ważną rolę podczas współżycia oraz ułatwiają poród, dlatego ich ćwiczenie jest jedną z najlepszych form profilaktyki przed dolegliwościami uroginekologicznymi.
Dbając o profilaktykę dolegliwości uroginekologicznych należy zadbać o prawidłową masę ciała oraz unikanie dużego wysiłku fizycznego i przenoszenia dużych obciążeń. Warto także zadbać o profilaktykę w trakcie i po ciąży. Można nawet skorzystać z pomocy i porad fizjoterapeuty. Niestety profilaktyka nie gwarantuje uniknięcia dolegliwości. W przypadku ich wystąpienia, pomimo intymności problemu, nie należy się ich wstydzić, a gdy stają się uciążliwe, należy udać się do lekarza, gdyż obecnie mamy wiele rozwiązań i metod leczenia, które skutecznie usuną kłopotliwe problemy.
