Staw skokowy - kontuzje, powikłania, rehabilitacja. Stabilizator i orteza stawu skokowego

Staw skokowy - najważniejsze informacje

Staw skokowy jest odpowiedzialny za poruszanie stopą. Jest jednym z najbardziej narażonych na kontuzję stawów. Nawet niewielki, ale zły ruch, czy też nieodpowiednie ustawienie stopy względem podłoża może doprowadzić do urazu. Staw skokowy dzieli się na staw skokowy górny, odpowiadający za ruch zginania grzbietowego i podeszwowego, oraz staw skokowy dolny odpowiadający za ruchy nawracania i odwracania stopy. Mechanizmy powstawania uszkodzeń w obrębie kostki zależą od sposobu działającej siły i obciążenia na staw, dlatego bardzo istotne jest określenie rozległości i stopnia urazu i wdrożenie odpowiedniego postępowania. Niezbędne właściwości w zakresie stabilizacji stawu i dalszej rehabilitacji posiadają ortezy stawu skokowego. Niedoleczone kontuzje stawu skokowego mogą z czasem prowadzić do poważnych powikłań, a usytuowanie stopy w całym układzie ruchu sprawia, że nieprawidłowości w jej obrębie mogą powodować nierównomierne obciążanie stawów kończyny dolnej podczas chodu, a w efekcie inicjować kontuzje kolana, czy stawu biodrowego.

Choroba zwyrodnieniowa stawu skokowego - artroza

Choroba zwyrodnieniowa stawu skokowego (artroza) dotyczy aż w 80% przypadków osób młodych, czyli odwrotnie niż w przypadku innych stawów, gdzie dotyka głównie osoby starsze. Występuje u osób aktywnych i jest wynikiem przebytych urazów, takich jak złamania czy przewlekła niestabilność. Objawami artrozy stawu skokowego są:

• obrzęk i deformacja stawu skokowego,
• stopniowe ograniczanie ruchomości,
• ból podczas ruchu, przechodzący po jakimś czasie w ból podczas spoczynku,
• w wyniku zaburzeń biomechaniki chodu mogą się pojawić problemy z całą kończyną.

Jedną z najczęściej podejmowanych procedur leczniczych jest usztywnianie stawu (do czego służą m.in. ortezy stawu skokowego), które pozwala na ograniczenie bólu i normalne funkcjonowanie w codziennych czynnościach. Oprócz odpowiedniego zaopatrzenia ortopedycznego w postaci ortezy lub specjalistycznych butów zalecane są również przeciwzapalne i przeciwobrzękowe zabiegi rehabilitacyjne oraz adekwatne leczenie farmakologiczne. Alternatywą pozwalającą nawet na bieganie może być proteza całkowita.

Skręcenie stawu skokowego

Skręcenie stawu skokowego czyli uszkodzenie torebki stawowej dotyczy najczęściej uszkodzenia więzadła strzałkowo-skokowego przedniego oraz strzałkowo-piętowego. Uraz powstaje na skutek gwałtownego, nagłego zgięcia podeszwowego oraz odwrócenia stopy. Dzieje się to na przykład podczas biegania po nierównej powierzchni, zeskoku czy też wypadków komunikacyjnych. Objawami skręcenia stawu skokowego są:

• zasinienie i tkliwość w miejscu urazu,
• ostry ból, zazwyczaj po bocznej stronie stawu skokowego,
• brak stabilności i ograniczona ruchomość w stawie.

Leczenie skręcenia kostki zależy od rozległości urazu. W przypadku tych niewielkich wystarczy ograniczenie ruchu, opaska elastyczna oraz okłady z lodem. Te poważniejsze kontuzje wymagają usztywnienia za pomocą stabilizatora, ortezy stawu, lub gipsu na okres zwykle 3 tygodni. Uzyskanie pełnej sprawności przez chorego realizowane jest za pomocą odpowiedniej rehabilitacji, terapii manualnej, masażu tkanek głębokich oraz określonych ćwiczeń ruchowych.

Zwichnięcie stawu skokowego

Zwichnięcie stawu skokowego jest poważnym urazem, w którym dochodzi do całkowitej utraty kontaktu powierzchni stawowych kości goleni i kości skokowej. Do istotnej deformacji kostki dochodzi na skutek wysunięcia kości skokowej z widełek utworzonych przez kość piszczelową i strzałową. W tym wypadku również niezbędne stają się ortezy stawu skokowego oraz stabilizatory. Do zwichnięcia może dojść na w wyniku wypadków komunikacyjnych, podczas zeskoków, uprawiania sportu czy chodzenia po ślizgiej powierzchni. Objawami zwichnięcia są:

• wyraźna deformacja stawu skokowego i nienaturalne ustawienie stopy,
• ograniczona ruchomość i silne dolegliwości bólowe,
• obrzęk,
• z uwagi na ucisk nerwów i naczyń krwionośnych przez nieprawidłowo ustawione kości mogą wystąpić zaburzenia czucia w stopie oraz jej bladość.

Po stwierdzeniu zwichnięcia konieczne jest nastawienie powierzchni stawowych w płaszczyźnie jak najbardziej zbliżonej do anatomicznej. Po prawidłowym nastawieniu pacjent odczuwa natychmiastową ulgę, a kończyna zostaje unieruchomiona za pomocą stabilizatora lub ortezy stawu skokowego/stopy na okres 6-8 tygodni. W wielu przypadkach wymagane jest jednak leczenie operacyjne, które wymaga następczej rehabilitacji, trwającej nawet 3-6 miesięcy.

Złamania w obrębie stawu skokowego

Złamania w obrębie stawu skokowego są wynikiem wymuszanego ruchu, który skutkuje uszkodzeniem jednej lub wielu kostek. Takim urazom często towarzyszą kontuzje aparatu więzadłowego stawu skokowego oraz więzozrostu piszczelowo-strzałkowego. Do złamań dochodzi najczęściej w wyniku wypadków oraz podczas uprawiania niektórych sportów. Oderwanie fragmentu kostnego może również nastąpić w wyniku pociągania przez przyczep więzadła kości podczas skręcenia lub zwichnięcia stawu. Taki przypadek nazywany jest złamaniem awulsyjnym. Objawami złamania są:

• ból promieniujący do stopy lub kolana i pojawiający się podczas chodzenia,
• obrzęk i zasinienie okolicy złamania,
• niekiedy deformacja stawu,
• ograniczenie lub zwiększenie ruchomości stawu.

Leczenie w zależności od rozległości może objąć unieruchomienie kończyny w pozycji neutralnej stopy w przypadku złamań nieprzemieszczonych i awulsyjnych na okres 6 tygodni lub wymagać otwartej redukcji złamania w przypadku skomplikowanych złamań wielkokostkowych. W pierwszym przypadku do unieruchomienia niezbędna jest orteza stawu skokowego lub stabilizator. W zależności od stanu kontuzji bardziej odpowiednie urządzenie wybierze lekarz prowadzący lub terapeuta. Najczęściej zabieg polega na przywróceniu anatomicznego ustawienia odłamków oraz fiksacji wewnętrznej płytą i śrubami, drutami Kirschnera, śrubami ciągnącymi, śrubami Herberta, bądź też fiksacji zewnętrznej dedykowanym aparatem. Rehabilitacja rozpoczyna się od nauki chodzenia o kulach z ustabilizowanym stawem skokowym, wzmocnieniu mięśni kończyny dolnej, odbudowie czucia głębokiego oraz zwiększeniu zakresu ruchomości stawu.

Niestabilność stawu skokowego

Niestabilność stawu skokowego wynika z osłabienia aparatu podporowego stawu skokowego, czyli mięśni i więzadeł. Choroba rozwija się najczęściej na skutek niedoleczenia urazów i kontuzji oraz uszkodzenia receptorów czucia głębokiego powstałych w wyniku schorzeń neurologicznych. Objawami tej dolegliwości są:

• bezwiedne rotacje stopy, występujące zwłaszcza podczas uprawiania sportu i chodzenia po nierównym terenie,
• ból i tkliwość stawu,
• obrzęk.

Leczenie niestabilności stawu skokowego jest procesem złożonym z uwagi na możliwość występowania wielu nieprawidłowości w obrębie stawu. Często wymagane jest leczenie operacyjne, a w przypadku najbardziej rozległych uszkodzeń może być konieczne nawet wykonanie przeszczepów z innych struktur. Najczęściej są to przeszczepy innych ścięgien lub więzadeł kończyny dolnej. W okresie rekonwalescencji część pacjentów może wymagać okresowego unieruchomienia za pomocą ortezy stawu skokowego. Obciążenie kończyn można rozpocząć poprzez chodzenie o kulach po okresie 3 tygodni. Wprowadzane są również ruchy bierne i czynne kończyny za pomocą odpowiedniej fizjoterapii. W kolejnych tygodniach wdrażane są ćwiczenia nakierunkowane na zwiększanie stabilności stawu, siły mięśniowej oraz wytrzymałości więzadeł. Okres rekonwalescencji może wynieść nawet do 12 tygodni.

Uszkodzenie ścięgna Achillesa

Uszkodzenie ścięgna Achillesa obejmuje wszystkie stany, w których dochodzi do naruszenia jego struktur. Najczęściej powstaje w wyniku niekorzystnego i gwałtownego rozłożenia sił działających na okolice stawu podczas aktywności fizycznej lub pracy. Do urazu może również dojść na tle zmian degeneracyjnych, zaburzeń metabolicznych lub reumatologicznych oraz przeciążeń okolicy stawu. Objawami urazu są:

• W przypadku częściowego uszkodzenia pojawia się przewlekły ból i opuchlizna, nasilająca się po aktywności fizycznej.
• W przypadku całkowitego uszkodzenia w miejscu zerwania pojawia się ból przy dotykaniu i obrzęk oraz może być widoczne przewężenie, w miejscu braku ścięgna. Uszkodzenie następuje podczas pracy lub sportu w nodze pozostającej z tyłu w zakroku. Odczuwalny jest wtedy nagły trzask, uczucie uderzenia, a pacjent nie jest w stanie chodzić.

Leczenie uszkodzenia ścięgna Achillesa może być zachowawcze w przypadku przewlekłych i częściowych urazów. Polega ono na podawaniu leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych. Mogą zostać również wykonane iniekcje do ścięgna z czynnikiem wzrostu i/lub kwasem hialuronowym celem pobudzenia gojenia i odżywienia tkanek. W przypadku leczenia operacyjnego usuwane są zmiany degradacyjnie, a ścięgno zostaje zszyte. Po zabiegu wymagane jest unieruchomienie stawu skokowego i stopy oraz rehabilitacja.

Staw skokowy - profilaktyka / kto jest narażony na kontuzje

Na urazy układu ruchu, w tym urazy stawu skokowego i stopy, są bardziej narażone wykazującą wyższą aktywność fizyczną, a z uwagi na przenoszenie większych obciążeń osoby otyłe, a także cukrzycy. Szacuje się, że urazy w obrębie stawu skokowego dotyczą ok. 6% młodych i aktywnych osób. Co więcej ryzyko wzrasta u osób uprawiających takie sporty jak koszykówka, gdzie ryzyko urazu wynosi 40%, piłka nożna – 30% oraz siatkówka – 20%.

Szeroko pojęta profilaktyka zapobiegania urazom stawu skokowego i stopy dotyczy nie tylko odpowiedzialności i rozsądku w trakcie uprawiania sportu, ale również stosowania się do zaleceń lekarza. Dotyczy to głównie chorób jak m.in. zaburzenia metaboliczne, czy reumatologiczne, gdyż mogą one osłabiać ścięgna, zwiększając tym samym ryzyko kontuzji. Warto zadbać chociażby o odpowiednie obuwie i dodatkowe wkładki zapobiegające obciążeniom. Natomiast idąc na trening należy wysiłek fizyczny zwiększać stopniowo i zadbać o odpowiednią rozgrzewkę, która przygotuje organizm oraz układ ruchu do przenoszenia większych i bardziej dynamicznych obciążeń. Istotne znaczenie ma także regeneracja po treningach oraz odpowiednio zbilansowana dieta.

Rehabilitacja stawu skokowego

W przypadku urazów i chorób stawu skokowego nieodłącznym elementem leczenia oprócz stabilizacji jest odpowiednia rehabilitacja. Wśród najpopularniejszych form fizjoterapii stosuje się m.in. terapię manualną. Korzystnie wpływa ona na zwiększenie ruchomości w stawie, a neuromobilizacja na usprawnienie nerwów. Wykorzystywana jest również terapia laserowa. Wiązka światła redukuje stan zapalny, wykazuje działanie biostymulujące i przyśpiesza regenerację tkanek miękkich. Fale akustyczne wykorzystywane w fali uderzeniowej, dzięki przenoszeniu energii w głąb tkanek, działają przeciwbólowo oraz korzystnie wpływają na krążenie krwi i regenerację. W rehabilitacji stawu skokowego wykorzystywane są również ultradźwięki, które rozluźniają mięśnie oraz redukują opuchliznę. Oprócz wykorzystania specjalistycznych technik fizjoterapeutycznych, na określonym etapie rehabilitacji wprowadzone są adekwatne do urazu ćwiczenia mobilizujące staw. Rehabilitacja stawu skokowego i pełny okres rekonwalescencji może trwać nawet do kilkunastu tygodni.

Orteza stawu skokowego - sposób działania, jak nosić stabilizator?

Orteza stawu skokowego może mieć różne formy i kształty. Tym samym możliwe jest unieruchomienie stawu skokowego w sposób optymalny dla danego urazu i stopnia jego zaawansowania. Proprioceptywna orteza stawu skokowego wykazuje ulepszoną propriocepcję dzięki zastosowaniu splotu uciskowego. Z kolei więzadłowa orteza na staw skokowy utrzymuje go w pozycji anatomicznej przy użyciu elastycznych pasków. Działanie przeciwbólowe i ochronne przez mocniejsze unieruchomienie można uzyskać za pomocą ortezy stawu skokowego w postaci "łuski", która dodatkowo działa kompresyjnie i pomaga zredukować obrzęk. Orteza stawu skokowego typu "but" jest noszona najczęściej po interwencjach operacyjnych i poważnych urazach. Korzystnie wpływa ona na redukowanie obrzęku dzięki regulowanej kompresji oraz zmniejsza dolegliwości bólowe. Ortezy stawu skokowego zawsze należy nosić zgodnie z zaleceniami lekarza prowadzącego. Natomiast potrzebując usztywnienia profilaktycznego do uprawiania sportu warto skorzystać z porady fizjoterapeuty.

Orteza stawu skokowego - wady i zalety

Orteza stawu skokowego stosowana zamiast gipsu, zwłaszcza w przypadku poważnych urazów, wymagających długotrwałego unieruchomienia, znacznie ogranicza profilaktykę przeciwzakrzepową. W przypadku gipsu znacznie później podejmowana jest rehabilitacja, a wywierany ucisk znacznie utrudnia przepływ krwi. Dlatego w wielu przypadkach konieczne jest przyjmowanie zastrzyków z heparyną. Orteza stawu skokowego umożliwia całkowite unieruchomienie, a poduszki powietrzne wbudowane w buta, czy ortezę umożliwiają dopasowanie nacisku do stopnia opuchlizny dla optymalnego dopasowania do kształtu ciała. Nie jest to możliwe w przypadku gipsu, który twardnieje w określonym rozmiarze i nie daje możliwości regulacji. Orteza stawu skokowego w postaci buta posiada zakrzywioną podeszwę antypoślizgową, co umożliwia naturalny i wygodny chód oraz ochronę palców dzięki 3-stopniwej regulacji. Dużą zaletą ortez stawu skokowego jest ich lekkość, wygoda i większy komfort poruszania. Ponadto można je ściągać do celów higieny, co nie jest możliwe w przypadku gipsu. Możliwość regulacji rozmiaru pozawala na uniknięcie otarć i zwiększenie dopasowania stabilizatora do kształtu stopy po zmniejszeniu opuchlizny. Orteza stawu skokowego pozwala na wcześniejsze rozpoczęcie procesu rehabilitacji, tym samym skraca czas rekonwalescencji. Należy pamiętać jednak, że nieprawidłowo noszona i źle dobrana orteza może utrudniać krążenie krwi lub niewystarczająco stabilizować stawy. Zarówno wybierając ortezę do celów profilaktycznych, leczniczych jak i korekcyjnych należy postępować zgodnie z zaleceniami odpowiedniego lekarza: ortopedy, neurologa, fizjoterapeuty, reumatologa lub traumatologa.

Inne rodzaje ortez stawu skokowego

Ortezy coraz częściej zastępują i wypierają opatrunki gipsowe przy urazach układu ruchu. Z uwagi na możliwość różnorodnej budowy mogą być również wykorzystywane przy wadach postawy oraz wadach wrodzonych. Używane są także w przypadku chorób reumatycznych i neurologicznych, gdzie zmniejszają ból i zapobiegają rozwojowi schorzeń i deformacji stawów. Elastyczne ortezy cieszą się również ogromnym powodzeniem w profilaktyce sportowej. Stabilizatory w postaci ortez mogą być stosowane praktycznie na każdą część układu ruchu:

• Ortezy kręgosłupa związane są z głownie z wypadkami komunikacyjnymi oraz do korekcji wad postawy jak kifoza czy skolioza.
• Orteza kończyny górnej może dotyczyć unieruchomienia stawów nadgarstka, łokcia oraz barku. Konieczność unieruchomienia w tym przypadku związana jest z upadkami i mechanizmem obronnym w postaci chronienia głowy za pomocą rąk, uprawianiem niektórych sportów, a także zespołami bólowymi rozwijającymi się na skutek chorób zawodowych jak łokieć tenisisty i golfisty.
• Ortezy kończyny dolnej dotyczą stawu kolanowego i skokowego. Najczęściej wiążą się z urazami sportowymi, ale także codziennymi czynnościami, gdyż do urazów takich jak skręcenia czy złamania może dojść nawet w wyniku niefortunnego ułożenia stopy